Mấy nét về xứ Quảng
Quảng Nam là một miền đất rộng kéo dài từ đèo Hải Vân cao ngất chạy đến núi Phong, Quảng Ngãi. Có thể nói đây là một miền đất “đầu cầu” của các tỉnh Nam Trung Bộ, là cửa ngõ xuất quân của đoàn quân đi mở sinh lộ vào miền Nam xa xôi trù phú. Về địa hình Quảng Nam là miền có nhiều yếu tố thiên nhiên cũng như nhân sự bờ biển chạy dài từ cực bắc đến cực Nam. Sau lưng là dãy Trường Sơn sừng sững án ngự cả biên giới Việt-Lào với núi non trùng điệp, phía trước biển cả một dải đất toàn là cát trắng mênh mông, bên trong là mấy mảnh đồng bằng nhỏ hẹp nằm xen giữa các rừng khô và thung lũng.
Một quê hương với những địa danh hào hùng nhưng cũng có những địa danh rất đỗi nên thơ như “gò Phật Ngồi”, “sông Tiên”, “giếng Trụ Trời”, “núi Trà Mi”, “xứ Ngọc Khô”, … hoặc bình dị tự nhiên như “Tí, Sé, Kẽm, Dùi Chiêng,…”
Tỉnh Quảng Nam được các lưu dân miền Bắc (Thanh, Nghệ, Tĩnh” vào khai phá lập nghiệp tạo thành. So với các tỉnh phía Nam Trung trở vào thì Quảng Nam là đất được chúa Nguyễn chú ý nhiều trong việc mở mang bờ cõi cũng như phòng thủ Kinh Đô.
Trong cuộc sống, người dân Quảng Nam luôn cố gắng làm việc, chịu đựng mọi hoàn cảnh bất chấp có thể xảy ra và chẳng bao giờ ngừng nghỉ. Đó là một trong những nhân tố quan trọng giúp họ làm việc, và suy tư trong quá khứ cũng như trong hiện tại. Sống trong môi trường ấy đương nhiên con người phải làm việc, phải tranh đấu với Mới mong sống còn, và có một nghị lực đáng trọng được thể hiện qua những nhân vật lịch sử được nhân dân toàn quốc sùng kính.
Bên cạnh đó Quảng Nam còn là một trong những nơi cung cấp những người con ưu tú hiến dâng đời mình cho đất nước, cho dân tộc. Lịch sử Việt Nam một thế kỷ lại đây chứng minh đất Quảng Nam luôn đúc và sản sinh ra nhiều nhà anh hùng cách mạng. Các nhà khoa bảng đã đứng lên đấu tranh chống thực dân Pháp như Trần Văn Dư, Lê Vĩnh Huy, Nguyễn Duy Hiệu, Phan Văn Bình. Và nhất là những nhà cách mạng đương thời, điều đó đã giúp Phan Châu Trinh suy nghĩ nhiều trong những ngày đầu còn để chỏm trong các trường làng. Các biến cố, những nhân vật trước đó đã ảnh hưởng đến cuộc đời Phan Châu Trinh rất nhiều khi ông chưa đến với những suy nghĩ trọng đại. Những gì xảy ra đã làm cho ông băn khoăn và bắt đầu dấn thân vào sự nghiệp mà sau này ông sẽ thực hiện. Những ấn tượng ấy càng ngày càng ăn sâu vào tiềm thức thúc giục ông hành động sau này.
